تغذیه ارتودنسی سالم: غذاهای مجاز و نکات مهم

تغذیه ارتودنسی یکی از مهم ترین عواملی است که می تواند سرعت و کیفیت درمان را مشخص کند. وقتی براکت ها روی دندان قرار می گیرند، دهان حساس تر می شود و انتخاب درست خوراکی ها می تواند درد، فشار و آسیب به بریس ها را به حداقل برساند. اگر بدانید چه غذاهایی مناسب اند و کدام ها ممکن است روند درمان را مختل کنند، این مسیر خیلی راحت تر و بدون دردسر پیش می رود. در ادامه مهم ترین نکات تغذیه ارتودنسی را به صورت ساده و کاربردی مرور می کنیم.

 باید های رژیم غذایی در ارتودنسی

اکنون می دانیم که با شروع درمان جهت مرتب شدن دندان ها، عادت های غذایی و تغذیه در ارتودنسی بنا به شرایط جدیدی که در دهان به وجود آمده است، باید تغییر کنند. در این راستا، خوردن برخی خوراکی ها به حفظ سلامت دهان، دندان و از همه مهم تر بریس‌های ارتودنسی کمک می کند. در ادامه، چند نکته ضروری در مورد رژیم غذایی ارتودنسی که باید در طول درمان رعایت شوند، آورده شده است:

1. مصرف غذا های نرم

تا دو هفته بعد از ارتودنسی با فشاری که بریس ها (مخصوصا بریس ارتودنسی ثابت) به دندان ها وارد می کنند، خوردن غذا های سفت دردناک است. پس تا زمانی که به براکت ها عادت کنید باید میوه ها یا غذاهای نرم بخورید تا از بیشتر شدن درد و فشار جلوگیری کنید. همچنین شکننده بودن بریس ها دلیل خوبی برای خوردن خوراکی های نرم است.

لیست غذاهای نرم برای ارتودنسی شامل موارد زیر است که می توان در طول درمان از آن ها استفاده کرد:

• نوشیدنی هایی مانند انواع اسموتی
• میوه های نرمی همچون موز
• سوپ
• غلات پخته شده
•  پوره سیب زمینی
• نودل و ماکارونی
• نان ها و کلوچه های نرم
• و …

2. داشتن یک رژیم متعادل و غنی در تغذیه ارتودنسی

درست است که تغذیه در دوران ارتودنسی کمی متفاوت تر از قبل درمان است؛ اما بدن همچنان به مواد مغذی احتیاج دارد و تمامی این مواد باید در یک رژیم متعادل به بدن رسانده شوند. موارد زیر منابع خوبی برای دریافت مواد مورد نیاز بدن هستند:

• سبزیجات تازه
• میوه های نرم
• منابع پروتئینی بدون چربی
• لبنیات کم چرب
• غلات

فراموش نکنید که هر کدام از این گروه های غذایی حائز اهمیت فراوانی بوده و باید برای داشتن یک تغذیه مناسب در ارتودنسی، در رژیم غذایی گنجانده شوند.

3. دریافت کلسیم و ویتامین D کافی

حفظ سلامت دندان ها در طول ارتودنسی بسیار مهم است زیرا در این دوران ترمیم یا حتی کشیدن دندان ها (در صورت آسیب دیدگی شدید) کار بسیار دشواری است. بنابراین باید جهت حفظ و نگهداری از دندان ها مواد غذایی مانند کلسیم که به تقویت دندان ها کمک می کند را در برنامه تغذیه ارتودنسی بگنجاند.

همچنین دریافت ویتامین  D به میزان کافی باعث سالم نگه ماندن دندان ها می شود. پس علاوه بر مواد مغذی که پیش تر گفتیم، باید دریافت این دو ماده را نیز به میزان کافی را جدی گرفت. لبنیات، انواع ماهی و تخم مرغ منابع غنی این دو مورد هستند. با گنجاندن این موارد در برنامه تغذیه ارتودنسی خود از دریافت به اندازه کلسیم و ویتامین D اطمینان حاصل کنید.

4. تامین کافی آب بدن

با خوردن آب کافی در طول روز، بدن خود را هیدارته نگه دارید و به سلامت دهان و سلامت عمومی بدن کمک کنید. زمانی که دهان خشک می شود فعالیت باکتری ها دو برابر از حالت عادی است. با بیشتر شدن فعالیت باکتری ها، دندان ها بیش از پیش در معرض پوسیدگی قرار می گیرند. اما نوشیدن مداوم آب مانع تشکیل پلاک می شود و با کمک به ترشح بزاق از فعالیت باکتری ها جلوگیری می کند.

نباید های تغذیه در زمان ارتودنسی

برای مراقبت از بریس های ارتودنسی و تسریع امر درمان، برخی غذاها را به هیچ وجه نباید بخورید و برخی عادت های غذایی را نیز باید در رژیم غذایی و تغذیه ارتودنسی حذف کنید.

1. داشتن میان وعده ها

اگر جزء آن دسته از افرادی هستید که علاوه بر وعده های اصلی بار ها در قالب میان وعده های کوچک، خوراکی می خورید، باید بدانید که احتمال شکستن بریس ها، گیر کردن ذرات غذایی لابه لای آن ها، تشکیل پلاک بر روی دندان ها و درنتیجه به خطر افتادن سلامت دندان ها هم بالا تر می رود. سعی کنید در تغذیه ارتودنسی میان وعده ها را حذف کنید و یا آن ها را به کمترین دفعات ممکن برسانید.

اگر در شرایطی نیستید که بتوانید میان وعده ها را حذف کنید از گزینه های سالم تر یعنی میوه های نرم، سبزیجات و مواد لبنی بیشتری استفاده کنید.

2. خوردن خوراکی های اسیدی

در واقع PH  بدن بر سلامت دندان ها هم اثر می گذارد. هر چه محیط داخی دهان اسیدی تر باشد باکتری ها فعال تر و سرعت پوسیده شدن دندان ها هم بالا تر می رود. پس با محدود کردن غذا ها و نوشیدنی ها اسیدی مانند نوشابه ها، مرکبات، میوه های ترشی مانند لیمو ترش و همچنین هر بار شستن دندان ها پس از مصرف این غذا ها، تعادل محیط دهان را کنترل کنید و آن را خنثی سازید.

3. گاز گرفتن مستقیم مواد غذایی

یکی از بدترین رفتار هایی که در تغذیه دوران ارتودنسی می توانید انجام دهید گاز گرفتن مستقیم خوراکی های مثل بلال و میوه های سفتی مانند سیب است. این کار باعث می شود بریس ها شل شوند، سیم قوس دار ارتودنسی خم شود و کش های الاستیکی از جای خود کنده شوند. پس برای جلوگیری از این اتفاق ها باید مواد غذایی را به تکه های کوچک تر برش داده سپس اقدام به خوردن آن ها کنید. برای مواردی مانند ذرت هم می توانید آن ها را تکه تکه کرده و به صورت آب پز میل کنید.

4.خوردن غذا های چسبناک

در تغذیه ارتودنسی خوراکی های چسبناکی مانند تافی ها، آبنبات ها، پاستیل و انواع آدامس ها ممنوع هستند زیرا به اجزای ارتودنسی می چسبند و احساس ناخوشایندی را ایجاد می کنند. این امر احتمال آسیب به اجزای مختلف بریس را افزایش می دهد. با حذف چنین مواردی در برنامه تغذیه دوران ارتودنسی خود، از بروز آسیب های احتمالی پیشگیری کنید.

5. غذاهای ترد و سفت

همانطور که گفتیم بریس ها شکننده هستند و در صورت شکسته شدن، پروسه درمان را عقب می اندازند. گاز گرفتن و خوردن غذا های سفتی مانند انواع آجیل، ذرت بو داده، چیپس، پفک های ترد و آبنبات های سفت، اصلی ترین عامل شکستن براکت های ارتودنسی هستند. پس این مواد خوراکی را در تغذیه ارتودنسی محدود کنید تا پروسه درمان را بدون هیچ مشکلی طی کنید.

غذاهای مجاز در دوران ارتودنسی

گروه غذایی	نمونه غذاهای مجاز	توضیحات
نوشیدنی ها	اسموتی ها، شیر، آب، آب میوه های طبیعی	راحت بلعیده می شوند و به بریس آسیبی نمی زنند.
میوه های نرم	موز، هلو نرم، طالبی، انگور	نیاز به جویدن زیاد ندارند و به براکت ها فشار وارد نمی کنند.
غذاهای نرم و پخته	سوپ، آش، عدسی، خوراک های نرم	برای روزهای اولیه که دندان ها حساس هستند مناسب اند.
غلات پخته شده	فرنی، اوتمیل، برنج نرم، ماکارونی	خوردنشان آسان است و در بین براکت ها گیر نمی کنند.
لبنیات	ماست، پنیر نرم، کشک رقیق، دوغ	سرشار از کلسیم و مناسب برای تقویت دندان ها.
پروتئین های نرم	تخم‌مرغ، ماهی پخته، مرغ ریش شده	بدون نیاز به گاز زدن و جویدن سفت.
نان های نرم	نان تست، نان لواش نرم، کیک های نرم	نسبت به نان های سفت مناسب تر هستند.
سبزیجات پخته	سیب زمینی پوره شده، هویج پخته، کدو پخته	جویدن آسان و بدون ایجاد فشار روی دندان ها.

نکات مهم چند روز اول ارتودنسی

در چند روز اول ارتودنسی به این نکات توجه کنید:

• مصرف غذاهای نرم: سوپ، پوره، ماست، اسموتی و سایر خوراکی های نرم باعث کاهش درد می شوند.
• تقسیم غذا به قطعات کوچک: میوه ها و خوراکی های نرم را به قطعات کوچک تقسیم کنید تا فشار روی بریس ها کاهش یابد.
• جویدن با دندان های عقبی: از دندان های عقبی برای جویدن استفاده کنید تا دندان های جلویی کمتر آسیب ببینند.
• آرام غذا خوردن: لقمه ها را کوچک بردارید و با آرامش بجوید تا درد و فشار روی دندان ها کمتر شود.
• مصرف غذاهای سرد: بستنی یا غذاهای سرد می توانند التهاب و درد را کاهش دهند.
• نوشیدن آب کافی: برای جلوگیری از خشکی دهان و کاهش احتمال پوسیدگی دندان ها آب کافی بنوشید.

چرا نباید با دندان جلویی گاز بزنیم؟

با دندان های جلویی گاز زدن در دوران ارتودنسی مشکلات زیادی ایجاد می کند:

• فشار مستقیم روی بریس ها: دندان های جلویی بیشتر در معرض فشار هستند و گاز زدن مستقیم باعث شل شدن یا شکستن براکت ها می شود.
• آسیب به سیم ها و کش ها: سیم های قوس دار ارتودنسی یا کش های الاستیکی ممکن است خم یا پاره شوند.
• افزایش درد و حساسیت: دندان های جلویی معمولا حساس تر هستند و فشار مستقیم باعث درد و التهاب بیشتر می شود.
• خطر طولانی شدن درمان: آسیب به بریس ها باعث تاخیر در روند مرتب شدن دندان ها می شود.

به همین دلیل توصیه می شود خوراکی های سفت را به قطعات کوچک تقسیم کرده و با دندان های عقبی بجوید.

عادت های مضر که باید کنار گذاشته شوند

عادت‌ هایی که باید کنار گذاشته شوند:

• جویدن مداد، خودکار یا اجسام سخت
• گاز گرفتن ناخن ها یا پوست اطراف ناخن
• استفاده از دندان ها برای باز کردن بسته بندی ها
• گاز گرفتن مستقیم میوه ها یا خوراکی های سفت بدون برش دادن
• دست زدن مکرر به براکت ها یا سیم ها

این عادات می توانند باعث شل شدن یا شکستن بریس ها، آسیب به سیم ها و کش ها، التهاب لثه و افزایش خطر پوسیدگی دندان ها شوند.

تغذیه در طول درمان ارتودنسی و بهداشت دهان

در طول درمان ارتودنسی، رعایت تغذیه مناسب و حفظ بهداشت دهان از اهمیت زیادی برخوردار است. در هفته اول ارتودنسی، ممکن است دندان ها حساس و لثه ها کمی درد داشته باشند، بنابراین بهتر است از غذاهای نرم و سرد مثل سوپ، پوره، ماست و اسموتی ها استفاده کنید. همچنین، شستشوی دندان ها بعد از هر وعده غذایی ضروری است تا پلاک ها و باقی مانده غذا از براکت ها و سیم ها پاک شوند. استفاده از مسواک های مخصوص ارتودنسی برای تمیز کردن دقیق تر دندان ها بسیار مفید است.

جمع بندی

رعایت تغذیه مناسب در دوران ارتودنسی به حرکت راحت تر دندان ها، کاهش درد و جلوگیری از آسیب به بریس ها کمک می کند. مصرف غذاهای نرم و مغذی، تقسیم خوراکی های سفت به تکه های کوچک، نوشیدن کافی آب و پرهیز از خوراکی های چسبناک، سخت و اسیدی، کلید موفقیت در درمان است. همچنین کنار گذاشتن عادت های مضر مانند جویدن مداد یا ناخن و مراقبت از دندان ها با مسواک و نخ دندان، روند درمان را سریع تر و ایمن تر می کند.

سوالات متداول