بهداشت ارتودنسی: نکات ضروری برای داشتن لبخندی سالم

بهداشت ارتودنسی یکی از مهم ترین بخش های درمان است، زیرا وجود براکت ها و سیم ها تمیز کردن دندان ها را دشوار کرده و احتمال پوسیدگی، التهاب لثه و ایجاد لکه های سفید را افزایش می دهد. توجه به نکات بهداشتی در این دوران، نقش مهمی در حفظ سلامت دهان و نتیجه نهایی درمان دارد. در این مطلب، مهم ترین اصول و مراقبت های لازم برای داشتن یک درمان ارتودنسی سالم و بدون عارضه را بررسی می کنیم.

چالش های بهداشت دهان در طول درمان ارتودنسی

در طول درمان ارتودنسی، رعایت بهداشت دندان ارتودنسی شده با چالش های خاصی همراه است. حضور براکت ها و سیم ها موجب گیر کردن مواد غذایی، دشواری در مسواک زدن و استفاده از نخ دندان می شود. در نتیجه، احتمال تجمع پلاک، پوسیدگی دندان و التهاب لثه افزایش می یابد. اگر این مشکلات به‌درستی مدیریت نشوند، می توانند روند درمان را مختل کرده و سلامت دهان را به خطر بیندازند.

رژیم غذایی مناسب ارتودنسی

یکی از مهم ترین جنبه های بهداشت ارتودنسی تعهد به توصیه ها و نکات تغذیه ای هست که متخصص ارتودنسی به شما ارائه می کند. در طول فرآیند مرتب سازی دندان ها، برخی مواد غذایی را باید به دلیل خطر شکستگی اجزای ارتودنسی و یا احتمال افزایش پوسیدگی و لکه دندانی مصرف نکرد. برخی از این موارد عبارتند از:

• خوراکی های بسیار شیرین شامل شکلات، بیسکوییت، آدامس و شیرینی ها که نیازمند جویدن زیاد هستند
• خوراکی های لزج و چسبنده مانند مارشمالو، کارامل، تافی و آب نبات
• میوه های خشک
• شیرینی های مختلف
• انواع مغزها مثل بادام، بادام زمینی و فندق
• نوشیدنی های گازدار، مثل آب گازدار و انواع نوشابه ها
• ذرت بوداده
• برخی از انواع پیتزاها
• جویدن اشیائی مانند یخ، مداد، ناخن و …

دستورالعمل های بهداشت ارتودنسی توصیه می کند که به جای موارد بالا، رو به مصرف غذاهای نرم که در طول ارتودنسی آسیبی به وسایل نمی زنند بیاورید. برخی از این غذاها عبارتند از:

• ماست، پنیر نرم و دوغ
• مرغ پخته، گوشت قرمز تکه تکه شده پخته، ماهی و سایر منابع پروتئینی کاملا نرم و پخته شده
• سبزیجات نرم و برگ سبزیجات مثل اسفناج و کلم
• سیب زمینی پخته، برنج، ماکارونی
• میوه های نرم رسیده و تازه مثل موز، هلو، توت فرنگی، هندوانه و ….

با انواع ابزارها و وسایل بهداشت ارتودنسی آشنا شوید

وسیله	کاربرد	نکات مهم
مسواک معمولی	تمیز کردن دندان ها، براکت ها و سیم ها	دقت و صبر لازم است
مسواک بین دندانی	پاکسازی فضای بین دندان ها و براکت ها	حرکات جلو-عقب، سر نرم
خمیردندان مخصوص ارتودنسی	پاکسازی براکت ها و کاهش لکه ها	مناسب دندان و لثه حساس
دهانشویه مخصوص ارتودنسی	کاهش باکتری ها و التهاب	حاوی فلوراید یا کلرهگزیدین
نخ دندان ارتودنسی	پاکسازی بین دندان ها و براکت ها	آهسته و دقیق کشیدن
واترجت	تمیز کردن میان دندان ها و لثه	جایگزین نخ، فشار آب کافی

مسواک معمولی

مسواک از مهم ترین ابزارهای بهداشت ارتودنسی است. شما می توانید از مسواک های معمولی برای تمیز کردن دندان ها، براکت و سیم استفاده کنید. همچنین مسواک هایی وجود دارد که مخصوص دوران ارتودنسی هستند.

احتمالا ارتودنتیست تان در جلسه مرور بهداشت ارتودنسی به شما نوع و مشخصات مسواکی که برایتان مناسب تر است را معرفی خواهد کرد اما مهم تر از داشتن مسواک، نحوه و مدت زمان انجام این کار است که مهم به نظر می رسد.

به دلیل اینکه وسایل ارتودنسی به دندان ها متصل هستند، ممکن است مسواک زدن کمی چالشی باشد بنابراین باید با دقت و از سر حوصله مسواک زد. بسیار مهم است که نه تنها تمام دندان ها، بلکه براکت ها و سیم نیز با دقت و البته با احتیاط تمیز شوند زیرا ممکن است مواد غذایی ریزی در اطراف سیم و براکت تجمع یافته و به مرور باعث ایجاد جرم، پوسیدگی دندان و سایر آسیب های دیگر شوند.

مسواک بین دندانی

مسواک بین دندانی (Interdental Brush)، یک ابزار بهداشت دهان و دندان در طول درمان ارتودنسی است که برای پاکسازی فضای بین دندان ها به کار می رود. این مسواک ها معمولا شامل یک سر مسطح و دارای موهای نرم هستند که در فضای بین دندان ها قرار می گیرند و با حرکاتی از جلو به عقب، دندان ها را پاکسازی می کنند.

مسواک بین دندانی برای افرادی که فضای بین دندان هایشان بیشتر از حد معمول است، بسیار مفید است. همچنین برای افرادی که دارای براکت های ارتودنسی هستند که پاکسازی فضای بین براکت ها و دندان های آن ها سخت است، استفاده از مسواک بین دندانی پیشنهاد می شود. این ابزار بهداشتی به دلیل قابلیت استفاده آسان و کارایی در پاکسازی فضای بین دندان ها، برای افرادی که به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت می دهند، بسیار مفید است.

انواع خمیر دندان

برای دندان هایی که ارتودنسی شده اند، بهتر است از خمیردندان هایی با فرمولاسیون ویژه برای دندان های براکت دار استفاده کنید. این خمیردندان ها به حفظ بهداشت ارتودنسی کمک زیادی کرده و معمولا حاوی عناصری هستند که باعث پاکسازی براکت ها و کاهش احتمال تولید لکه های دندانی می شوند.

همچنین برای دندان ها یا لثه های حساس، خمیردندان هایی با فرمولاسیون مسکن و یا بدون افزودنی طعم یا رایحه توصیه می شود. قبل از استفاده از هر نوع خمیردندانی برای دندان هایی که ارتودنسی شده اند، با متخصص ارتودنسی خود مشورت کنید.

انواع دهانشویه

در صورتی که تحت درمان ارتودنسی قرار دارید، بهتر است از دهانشویه هایی استفاده کنید که برای دندان های ارتودنسی شده طراحی شده اند. این دهانشویه ها با توجه به نوع درمان ارتودنسی شما توصیه می شوند و می توانند به بهبود وضعیت بهداشت ارتودنسی و کاهش عوارض جانبی کمک کنند.

بهترین دهانشویه برای دندان های ارتودنسی شده، دهانشویه هایی هستند که دارای عناصر ضد باکتری مانند کلرهگزیدین، فلورید و پروکسید هستند. این عناصر می توانند باکتری های موجود در دهان را کاهش داده و به حفظ بهداشت دهان و دندان کمک کنند. همچنین، دهانشویه هایی که دارای فرمولاسیون های خاصی بوده که قابلیت حذف رنگدانه های غذایی را دارند نیز برای دندان‌های ارتودنسی شده مناسب هستند.

نخ دندان

نخ دندان کشیدن یا Flossing نیز از جمله مواردی است که باید در طول درمان برای حفظ بهداشت ارتودنسی انجام شود. برای نخ کشیدن دندان های ارتودنسی شده، می توان از نخ های ارتودنسی که برای این منظور طراحی شده اند، استفاده کرد. این نخ ها دارای شکل خاصی هستند که به راحتی بین براکت ها و دندان ها قرار می گیرند.

نحوه استفاده از نخ های ارتودنسی به این صورت است که در ابتدا باید یک طول مناسب از نخ را برید و به هر دو سر آن را بین انگشتان اشاره پیچاند سپس آن را بین دندان ها و براکت های ارتودنسی قرار داد. پس از اینکار، با حرکت آهسته نخ را در فضای بین دندان ها و براکت ها به سمت بالا و پایین بکشید.

نخ کشیدن می تواند به پاکسازی فضای بین دندان ها کمک کند و برای حفظ بهداشت ارتودنسی اهمیت دارد. با این حال، برای دندان های ارتودنسی شده که دارای براکت ها و سیم های ارتودنسی هستند، نخ کشیدن کمی مشکل و زمان برتر است، اما همچنان باید در طول درمان ارتودنسی این کار انجام شود.

واترجت

واترجت یک دستگاه الکتریکی است که برای بهداشت ارتودنسی نیز استفاده می شود. این دستگاه با استفاده از آب با فشار بالا، مواد ضدعفونی کننده و یا آب اکسیژنه، بافت های دهانی را تمیز می کند و باکتری ها، لایه های پلاک و مواد زائد را از دندان ها و محلول های ارتودنسی پاک می کند.

واترجت به عنوان جایگزینی برای نخ دندان برای تمیز کردن میان دندان ها و به عنوان روشی برای بهبود بهداشت لثه ها و پیشگیری از بیماری های لثه مانند التهاب لثه استفاده می شود.

اهمیت ویزیت های منظم با دندانپزشک و متخصص ارتودنسی

ویزیت های منظم با دندانپزشک و متخصص ارتودنسی نقش حیاتی در حفظ بهداشت دهان در ارتودنسی دارند. این ملاقات ها به‌طور دوره ای امکان بررسی پیشرفت درمان، شناسایی مشکلات احتمالی مانند جابه جایی براکت ها، التهاب لثه یا بروز پوسیدگی را فراهم می آورند. همچنین، متخصص ارتودنسی می تواند به شما راهکارهای جدیدی برای بهبود بهداشت دهان در ارتودنسی ارائه دهد.

پیگیری های منظم باعث می شود مشکلات قبل از اینکه جدی شوند، شناسایی و درمان شوند و به این ترتیب احتمال بروز مشکلات طولانی مدت کاهش یابد.

توصیه های روزانه برای بیماران ارتودنسی

• مسواک زدن دو بار در روز برای حفظ بهداشت دندان در ارتودنسی.
• استفاده از نخ دندان مخصوص ارتودنسی.
• دهانشویه ضدعفونی کننده بعد از مسواک زدن.
• بررسی براکت ها و سیم ها.
• پرهیز از غذاهای سفت و چسبنده.

عوارض عدم رعایت بهداشت در طول ارتودنسی

عدم رعایت بهداشت دهان بعد از ارتودنسی می تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد. از جمله مهم ترین مشکلات می توان به پوسیدگی دندان، بیماری لثه، و التهاب لثه اشاره کرد. مواد غذایی که بین براکت ها گیر می کنند، باعث تجمع پلاک و باکتری ها می شود که این امر به پوسیدگی دندان و بوی بد دهان منجر خواهد شد. در صورت بی توجهی، حتی ممکن است لثه ها دچار عفونت شوند و درمان طولانی مدت ارتودنسی با مشکلات بیشتری مواجه گردد. بنابراین، رعایت بهداشت دهان بعد از ارتودنسی به اندازه دوران درمان اهمیت دارد تا از بروز این مشکلات جلوگیری شود.

خطاهای رایج بیماران ارتودنسی در حفظ بهداشت

در طول درمان ارتودنسی، برخی رفتارها سلامت دندان و لثه را به خطر می اندازد. مهم ترین خطاها:

1. مسواک نزدن دقیق: پلاک زیر سیم ها و اطراف براکت تجمع می کند.
2. استفاده نکردن از نخ دندان: باعث التهاب لثه و پوسیدگی بین دندان ها می شود.
3. مصرف غذاهای نامناسب: آدامس، آب نبات چسبنده و خوراکی های سفت به براکت ها آسیب می زنند.
4. نادیده گرفتن ویزیت ها: مشکلات کوچک درمان را طولانی تر می کنند.
5. تعویض نکردن کش ها طبق دستور: فشار لازم برای حرکت دندان ها کاهش می یابد.

پرهیز از این خطاها، درمان ارتودنسی را ایمن تر و موثرتر می کند.

بهداشت دهان در ارتودنسی نامرئی (اینویزیلاین)

در ارتودنسی نامرئی، پلاک و ذرات غذا زیر پلاک های شفاف و روی دندان ها جمع می شوند. برای حفظ سلامت دهان و دندان:

• پلاک ها را روزانه حداقل دو بار بشویید و مسواک بزنید.
• قبل از قرار دادن مجدد اینویزیلاین، دندان ها و خود پلاک را تمیز کنید.
• از نخ دندان و ابزارهای بین دندانی برای پاکسازی کامل استفاده کنید.
• مصرف غذاها و نوشیدنی های شیرین و چسبنده را محدود کنید.

رعایت بهداشت دقیق، علاوه بر جلوگیری از پوسیدگی و التهاب لثه، باعث حفظ شفافیت پلاک ها و موفقیت درمان می شود.

بهداشت دهان در ارتودنسی کودکان

کودکان هنگام درمان ارتودنسی نیازمند مراقبت ویژه از دندان ها و لثه ها هستند، زیرا دندان های تازه درآمده و لثه های حساس بیشتر در معرض پوسیدگی و التهاب قرار دارند.

• بررسی و کمک والدین در مسواک زدن و نخ دندان کشیدن ضروری است.
• استفاده از ابزارهای مخصوص ارتودنسی کودکان، مانند مسواک کوچک و نخ دندان مناسب، اهمیت دارد.
• رژیم غذایی کم قند و پرهیز از خوراکی های چسبنده و سخت، به کاهش پلاک و پوسیدگی کمک می کند.
• ویزیت منظم دندانپزشک و متخصص ارتودنسی برای پایش سلامت دهان و دندان ضروری است.

رعایت این نکات، درمان موفق و لبخندی سالم برای کودک به همراه دارد.

مراقبت های ویژه در هفته اول شروع ارتودنسی

در هفته اول شروع ارتودنسی، دهان و دندان‌ها به تغییرات تازه عادت می‌کنند و مراقبت ویژه‌ای نیاز دارند. نکات اصلی عبارتند از:

• مدیریت درد و حساسیت: ممکن است دندان ها و لثه ها ۲ تا ۳ روز درد یا حساسیت داشته باشند. می توان از مسکن های ساده مثل پاراستامول استفاده کرد.
• رعایت رژیم غذایی نرم: مصرف غذاهای نرم و آبکی مانند سوپ، پوره، ماست و تخم مرغ آبپز توصیه می شود و از غذاهای سفت، چسبنده و ترد پرهیز شود.
• مسواک زدن با دقت: حتی در روزهای دردناک، مسواک زدن با مسواک نرم و دقیق برای پاک کردن پلاک اطراف براکت ها ضروری است.
• استفاده از موم ارتودنسی: اگر سیم ها یا براکت ها به لثه یا داخل لب ها فشار می آورند، می توان با موم مخصوص روی نقاط تحریک شده را پوشاند.
• آبکشی مکرر دهان: بعد از هر وعده غذایی، دهان را با آب یا دهانشویه ساده شستشو دهید تا ذرات غذا از براکت ها جدا شوند.
• کنترل براکت ها و کش ها: روزانه بررسی کنید که براکت ها و کش ها سالم و در جای خود باشند و در صورت شل شدن یا پارگی سریعا به متخصص ارتودنسی اطلاع دهید.

جمع بندی

بهداشت ارتودنسی بخش جدایی ناپذیر از موفقیت درمان است. رعایت اصول ساده ای مانند تمیز نگه داشتن دندان ها و براکت ها، مراقبت از لثه، استفاده صحیح از ابزارهای کمکی و پیروی از رژیم غذایی مناسب، نه تنها سلامت دهان را حفظ می کند بلکه روند درمان را بهبود می بخشد. پیگیری منظم با متخصص ارتودنسی و دندانپزشک، شناسایی مشکلات زودهنگام و اصلاح آن ها را ممکن می سازد و در نهایت منجر به داشتن لبخندی سالم، زیبا و ماندگار می شود.

سوالات متداول