عوارض ارتودنسی: نکات مهم برای تجربه ای ایمن و موثر

عوارض ارتودنسی می تواند نگرانی مهمی برای افرادی باشد که قصد دارند درمان ارتودنسی را شروع کنند یا در حال گذراندن دوره درمان هستند. هرچند ارتودنسی به طور کلی یک روش ایمن و موثر برای مرتب کردن دندان ها و بهبود لبخند است، اما مانند هر درمان پزشکی ممکن است با عوارض جزئی یا نادر همراه باشد. شناخت دقیق این عوارض ارتودنسی، از ناراحتی های موقتی تا مشکلات نادر اما جدی، به بیماران کمک می کند تا با آمادگی کامل درمان خود را آغاز کرده و با رعایت نکات بهداشتی و توصیه های متخصص، احتمال بروز مشکلات را به حداقل برسانند.

آیا ارتودنسی واقعا عوارض دارد؟

ترجیح می دهیم به جای عوارض ارتودنسی بگوییم “مشکلات جزئی جانبی که بسیار نادر هستند” یا حتی بگوییم عوارض جانبی کم اهمیت. ولی به هر حال، به طور کلی دو دسته مشکلات هستند که می توانیم به ارتودنسی نسبت دهیم. دسته اول مشکلات رایج جزئی هستند که موقت و گذرا هستند و دسته دوم خطرات نادری هستند که تنها در برخی افراد و در دراز مدت رخ می دهند. هر دو دسته را در ادامه بیشتر توضیح داده ایم.

رایجترین عوارض ارتودنسی (عوارض جانبی)

رایج ترین عوارض	توضیحات
ناراحتی جزئی	درد خفیف و موقت، قابل کنترل با مسکن
تحریک بافتی	خراش یا ورم لب و لثه ناشی از وسایل ارتودنسی
درد فک	ناراحتی پس از نصب یا تنظیم وسایل، معمولا موقت
مشکل در خوردن و صحبت کردن	اختلال جزئی در جویدن و صحبت کردن در روزهای اول
عفونت لثه	التهاب لثه به دلیل تجمع غذا و سختی نخ دندان
التهاب لثه (ژنژیویت)	قرمزی و تورم لثه، قابل کنترل با بهداشت دهان
دمینرالیزاسیون و لکه های سفید	از دست رفتن مواد معدنی مینای دندان، ایجاد لکه
حساسیت دندان	افزایش حساسیت به غذاهای سرد، گرم یا ترش
بوی بد دهان	تجمع پلاک و غذا در اطراف براکت ها
جرم گرفتن دندان	تشکیل جرم اطراف براکت ها
پوسیدگی دندان	افزایش احتمال پوسیدگی به دلیل بهداشت ضعیف

ناراحتی جزئی

بعد از گذاشتن وسایل ارتودنسی شما به دلیل عادت نداشتن به وسایل تا چند روز ناراحتی جزئی را تجربه خواهید کرد. این ناراحتی ممکن است شبیه دندان دردهای جزئی و مزمن باشد اما می توان با داروهای مسکن بدون نسخه آن را تسکین داد. این مورد جزء شایع ترین عوارض ارتودنسی دندان است که بسیار جزئی و زودگذر خواهد بود و بیشتر در ارتودنسی ثابت رخ می دهد. افرادی که ارتودنسی نامرئی با الاینرها را امتحان می کنند این ناراحتی را معمولا تجربه نمی کنند.

تحریک بافتی

در دو موقعیت ممکن است وسایل ارتودنسی شما شامل (سیم، براکت، کش ها، باندها و …) باعث تحرک لب ها، لثه و بافت های نرم داخل دهان شوند. در زمان نصب وسایل این اتفاق عادی است و بیشتر افراد آن را تجربه می کنند. همچنین زمانی که یکی از وسایل و اتصالات دچار شکستگی شده و ناایمن می شود. در چنین مواردی ممکن است به لب و بافت های نرم آسیب وارد شود.

خراش، درد، ورم و کبودی ممکن است علائم رایج تحریک بافت نرم باشند که به عنوان موارد جانبی یا عوارض ارتودنسی جانبی شناخته شوند. در صورت رعایت توصیه های متخصص ارتودنسی خیلی کم پیش میاید با تحریک بافت نرم مواجه شوید.

درد فک

درد فک یکی از عوارض ارتودنسی کاموفلاژ است که معمولا به‌عنوان یک مشکل جانبی شناخته می شود. این ناراحتی بیشتر بعد از نصب اولیه وسایل ارتودنسی یا تنظیم مجدد آن ها بروز می کند. شدت درد ممکن است متفاوت باشد، اما معمولا داروهای مسکن بدون نسخه می توانند درد را تسکین دهند، بسته به میزان درد و حساسیت شما.

مشکل در خوردن و صحبت کردن

در روزهای اول بعد از نصب وسایل ارتودنسی (از هر نوع) به دلیل ناراحتی و درد جزئی ممکن است صحبت کردن و یا غذا خوردن مانند سابق نباشد. در واقع شروع حرکت دندان ها برای بیشتر افراد کمی غیرمنتظره است و عادت به آن ندارند. تا زمانی که به وسایل روی دندان ها عادت کنید ممکن است صحبت کردن و یا غذا خوردن برایتان مانند سابق خوشایند نباشد.

عفونت لثه

عدم رعایت بهداشت دهان می تواند باعث التهاب و در مواردی عفونت لثه شود. در طول ارتودنسی، تجمع غذا بین براکت ها و دشواری در استفاده از نخ دندان باعث رشد باکتری ها می‌شود و در نتیجه لثه تحریک و قرمز می شود. اگر این وضعیت درمان نشود، می تواند روند حرکت دندان ها را کند کرده و مشکلات جدی تر لثه ایجاد کند.

التهاب لثه (ژنژیویت)

به ویژه در ارتودنسی ثابت، لثه ممکن است متورم، قرمز و حساس شود. این التهاب معمولا دردناک نیست، اما بدون مراقبت بهداشتی می تواند بدتر شود. رعایت مسواک زدن منظم، استفاده از نخ دندان و دهانشویه های مناسب می تواند به کنترل ژنژیویت کمک کند.

دمینرالیزاسیون و ایجاد لکه های سفید روی دندان

تجمع پلاک و قند اطراف براکت ها باعث از بین رفتن مواد معدنی مینای دندان می شود و لکه های سفید یا زرد روی دندان ظاهر می شوند. این وضعیت که دمینرالیزاسیون نام دارد، اگر به موقع رسیدگی نشود، می تواند منجر به پوسیدگی دندان شود. پیشگیری شامل مسواک زدن دقیق، استفاده از خمیر دندان فلوراید و کنترل مصرف قند است.

حساسیت دندان

در طول ارتودنسی، برخی بیماران ممکن است حساسیت دندانی را تجربه کنند، به ویژه هنگام خوردن غذاهای سرد، گرم یا ترش. این حساسیت معمولا موقت است و با رعایت بهداشت دهان و استفاده از خمیر دندان ضد حساسیت می توان آن را کاهش داد.

بوی بد دهان

براکت ها و سیم ها می توانند نقاطی برای گیر کردن غذا و پلاک ایجاد کنند که رشد باکتری ها را تسهیل می کند و باعث بوی نامطبوع دهان می شود. شستشوی دهان با آب یا دهانشویه پس از هر وعده غذایی و مسواک زدن مرتب بهترین روش برای پیشگیری است.

جرم گرفتن دندان

عدم تمیز کردن کامل سطح دندان ها به ویژه اطراف براکت ها، می تواند باعث تشکیل جرم شود. جرم علاوه بر ظاهر نازیبا، زمینه پوسیدگی دندان و بیماری های لثه را فراهم می کند. استفاده از مسواک های بین دندانی و مراجعه منظم به دندانپزشک برای جرم گیری توصیه می شود.

عوارض ارتودنسی دندان که نادر و غیر معمول هستند

برخی از مشکلات هستند که ممکن است در طول درمان برای بیماران به صورت جدی رخ دهند. این ها هرچند عوارض ارتودنسی هستند ولی اغلب به دنبال عدم رعایت بهداشت و یا طولانی شدن درمان ارتودنسی رخ می دهند. مهم ترین عوارض احتمالی در طول درمان ارتودنسی که ممکن است جدی باشند عبارتند از:

پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان مستقیما یکی از عوارض ارتودنسی دندان نیست و می تواند نشان دهنده عدم رعایت کافی و اصولی دندان ها است. در واقع برخی از افراد نمی توانند با وجود براکت و سیم و سایر اتصالات دیگر دندان های خود را آنطور که باید تمیز کنند. در نتیجه ممکن است احتمال پوسیدگی دندان شان در طول درمان بیشتر از قبل شود.

این افراد بهتر است زمان بیشتری برای مسواک زدن و تمیز کردن دندان ها اختصاص دهند تا پوسیدگی را به عنوان یکی از عوارض احتمالی ارتودنسی تجربه نکنند.

کلسیفیکاسیون

کلسیفیکاسیون یعنی جمع شدن کلسیم روی یک بافت از بدن که اغلب استخوان یا دندان است. البته این یکی از عوارض ارتودنسی دندان نیست و اغلب ناشی از عدم رعایت بهداشت دهان و دندان در طول درمان ارتودنسی است.

افرادی که بهداشت دهان و دندان را رعایت نمی کنند متوجه می شوند که لکه های سفید رنگ در اطراف براکت هایشان ایجاد شده است. برای از بین بردن کلسیفیکاسیون بیماران نیاز به جرمگیری و احتمالا بلیچینگ دندان دارند.

واکنش های آلرژیک

استفاده از وسایل ارتودنسی مانند براکت‌ها، سیم‌ها، کش‌های ارتودنسی، چسب‌ها و موم ممکن است در برخی افراد باعث واکنش‌های آلرژیک شود. عوارض چسب ارتودنسی معمولا شامل تحریک و حساسیت لثه ها و بافت های نرم دهان است. همچنین، عوارض موم ارتودنسی می تواند باعث التهاب یا ناراحتی در نواحی تماس با لثه ها و دهان شود، به ویژه اگر موم به طور نادرست یا به مدت طولانی استفاده شود. برای جلوگیری از این مشکلات، اطلاع رسانی دقیق درباره حساسیت های فردی به متخصص ارتودنسی ضروری است تا از مواد مناسب و غیر حساسیت زا استفاده شود و درمان به‌طور موثر پیش برود.

تحلیل ریشه

تحلیل رفتن یا کوتاه شده ریشه برخی دندان ها در طول درمان، یکی از عوارض ارتودنسی است که نسبتا نادر است. در برخی افراد ممکن است به دلیل افزایش مدت زمان درمان ارتودنسی (بیش از 2 یا 3 سال) نوک ریشه ها کمی تحلیل رفته و کوتاه تر می شود. این مشکلی نیست که باعث دردسر بیماران شود اما بالاخره قابل توجه است و باید مدیریت شود.

جوش خوردن ریشه دندان به استخوان فک

یکی از نادرترین عوارض ارتودنسی دندان که تنها در برخی افراد به صورت محدود رخ می دهد مشکلات مرتبط با آنکلیوز است. آنکلیوز یعنی جوش خوردن ریشه دندان به استخوان فک. اگر شخصی آنکلیوز داشته باشد و یا در حین درمان با این مشکل روبرو شده باشد با ناترازی شدید دندانی و افزایش مدت زمان ارتودنسی دندان روبرو خواهد شد.

در واقع نیروهای ارتودنسی، تمام دندان ها را وادار به حرکت می کنند به جز دندانی که به استخوان فک جوش خورده است. برای پیشگیری از بروز این مشکل باید پیش از درمان معاینات تخصصی انجام شود و در طول درمان نیز ویزیت ها به صورت منظم دنبال شوند.

بازگشت درمان

البته بازگشت نتایج درمان را نمی توان به طور مستقیم یکی از عوارض ارتودنسی اشتباه دانست، اما این مشکل معمولا به دلایل پس از درمان مربوط می شود. در برخی افراد، دندان ها ممکن است پس از مدتی از حالت مرتب خارج شده و دوباره کمی کج شوند. این مشکل معمولا زمانی اتفاق می افتد که یا متخصص ارتودنسی کار خود را به درستی انجام نداده باشد، یا بیمار استفاده منظم از ریتینر (نگهدارنده) را رعایت نکرده باشد. خوشبختانه با پیشرفت تکنیک ها و افزایش آگاهی بیماران، امروزه بازگشت درمان به ندرت اتفاق می افتد.

عوارض ارتودنسی در سنین بالا

ارتودنسی در سنین بالا معمولا با چالش هایی همراه است. چون با افزایش سن، انعطاف پذیری استخوان ها و بافت های دهان کمتر می‌شود، درمان ممکن است زمان برتر باشد. در این میان، عوارض ارتودنسی بزرگسالان مثل تحلیل لثه، ضعف استخوان فک، یا حتی مشکلات مفصلی مثل آرتروز فک یا درد مفصل تمپوروماندیبولار هم می‌توانند روند درمان رو پیچیده‌تر کنند. همچنین دندان ها در این سن بیشتر در معرض پوسیدگی یا آسیب هستند و به مراقبت بیشتری نیاز دارند. با این حال، با مشورت دقیق با متخصص ارتودنسی و رعایت توصیه ها، این مشکلات قابل کنترل هستند و نتیجه درمان همچنان می‌تواند بسیار رضایت بخش باشد.

عوارض ارتودنسی نباید مانعی برای مرتب کردن دندان ها باشند

مواردی که ما در این مقاله پیرامون آن ها نوشتیم، همگی جزء محتمل ترین عوارض ارتودنسی هستند که بسیاری از آن ها بسیار جزئی و زودگذر هستند و تعدادی دیگر بسیار نادرند به طوری که به صورت انگشت شمار در برخی افراد رخ می دهند.

حقیقت این است که مزایای ارتودنسی دندان بسیار بیشتر از معایب و عوارض آن است. بیشتر افرادی که دندان هایشان را با روش های ارتودنسی مرتب می کنند خاطرات خوبی در طول درمان برای خود ایجاد می کنند و بعد از دیدن نتایج حس و حال بسیار بهتری نسبت به قبل دارند. در واقع زیبایی لبخند و اعتماد به نفس بهبود یافته تنها تعدادی از عوارض این روش هستند.

عوارض عدم ارتودنسی

بی توجهی به نیاز به ارتودنسی و درمان نکردن نامرتبی یا ناهنجاری های فک و دندان ها می‌تواند در بلندمدت مشکلات جدی ایجاد کند. از مهم ترین عوارض ارتودنسی نکردن می‌شود به پوسیدگی زودهنگام دندان ها، تحلیل لثه، مشکلات در جویدن و صحبت کردن، و حتی درد فک و سردردهای مزمن اشاره کرد. همچنین ناهنجاری های فکی و دندانی درمان نشده می توانند باعث پایین اومدن اعتمادبه نفس فرد بشوند و تاثیر منفی روی ظاهر لبخند و چهره بذارند. هرچقدر درمان به تاخیر بیفتد، روند اصلاح سخت تر و پرهزینه تر خواهد شد. پس بهتر است به موقع برای بررسی و مشاوره اقدام بشود.

راه های پیشگیری از عوارض ارتودنسی

عفونت و التهاب لثه: رعایت بهداشت دهان، مسواک و نخ دندان منظم، دهانشویه فلوراید.
دمینرالیزاسیون و لکه های سفید: کاهش مصرف قند، مسواک زدن صحیح، دهانشویه فلوراید.
حساسیت دندان: استفاده از خمیر دندان ضد حساسیت، کنترل غذاهای سرد و گرم.
بوی بد دهان و جرم گرفتن دندان: تمیز کردن کامل اطراف براکت ها، شستشوی منظم دهان.
واکنش های آلرژیک: اطلاع رسانی به ارتودنتیست، استفاده از مواد مناسب.
درد و ناراحتی: مسکن بدون نسخه و موم ارتودنسی.
تحلیل ریشه و بازگشت درمان: مراجعه منظم، رعایت زمان بندی درمان، استفاده از ریتینر.
مشکل در جویدن و صحبت کردن: عادت به وسایل ارتودنسی و تمرین روزانه.

نتیجه گیری

عوارض ارتودنسی اغلب جزئی و قابل کنترل هستند و با رعایت بهداشت دهان، مراقبت از براکت ها و پیروی از توصیه های متخصص، بیشتر آن ها قابل پیشگیری اند. از جمله این عوارض می توان به التهاب و عفونت لثه، دمینرالیزاسیون مینای دندان، حساسیت دندان، بوی بد دهان، جرم گرفتن دندان و واکنش های آلرژیک اشاره کرد. با مدیریت درست، درمان ارتودنسی می تواند لبخندی سالم و مرتب برای شما به ارمغان بیاورد.

پاسخ به سوالات رایج